De geschiedenis van Raalte

Raalte heeft een rijke en interessante geschiedenis die teruggaat tot de vroege middeleeuwen. Van de oprichting van de eerste nederzettingen tot de uitdagingen van de Tachtigjarige Oorlog, en de daaropvolgende economische en industriële groei, heeft Raalte zich steeds opnieuw moeten aanpassen aan veranderende tijden. In dit artikel nemen we je mee door de geschiedenis van deze Sallandse gemeente, van de eerste bewoning tot de opkomst van de industrie.

Vroege geschiedenis en prehistorie

De geschiedenis van Raalte begint niet pas in de middeleeuwen, maar al veel eerder, in de prehistorie. Archeologische vondsten in de regio wijzen erop dat het gebied al duizenden jaren geleden bewoond was. Het is zelfs mogelijk dat de vroege bewoners van het gebied in de buurt van het huidige Heeten al in de vroege jaartelling ijzer produceerden. Er wordt gesuggereerd dat er zelfs handel plaatsvond met de Romeinen, al is dit niet helemaal zeker. Pas in 1123, met de eerste schriftelijke vermelding van Raalte, wordt het dorp echt in de geschiedenisboeken opgenomen.

In dat jaar werd in een document de “kerk van Raalte” genoemd. Dit was de eerste keer dat het dorp werd genoemd, en het betekent waarschijnlijk dat er op dat moment al een zekere mate van organisatie en bewoning in het gebied was. De naam “Raalte” komt dan ook uit de tijd van de vroege christelijke kerken die in de regio werden gesticht. De grond in de regio was toen nog grotendeels in bezit van de keizer en de bisschoppen, die het in leen of pacht gaven aan hun ministerialen.

De Middeleeuwen en het leenstelsel

In de middeleeuwen was het gebied rond Raalte onderdeel van het grote leenstelsel dat de politieke en economische basis vormde van veel Europese samenlevingen. Het land was in handen van de adel en kerkelijke instellingen, die het in leen gaven aan de boeren. Deze boeren moesten een deel van hun oogst afdragen, de zogenaamde “tienden”, aan de landeigenaren. De kleinste bestuurlijke eenheid in deze tijd was de marke, een soort dorpsgemeente, die werd bestuurd door de grootgrondbezitters.

In deze periode verschenen ook de eerste nederzettingen naast de verspreid liggende boerderijen. Ambachtslieden en handelaren vestigden zich hier, en het dorp kreeg steeds meer een bestuurlijke en administratieve rol in de regio. Zo ontstonden ook de eerste gemeentelijke besturen, zoals het kerspelbestuur en later het schoutambt.

De hervorming en de Franse periode

De Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) was een belangrijk keerpunt in de geschiedenis van Raalte. Deze oorlog, die werd gevoerd tussen de opstandige Nederlandse provincies en de Spaanse koning Filips II, had grote gevolgen voor de regio. In 1578 werd de stad Deventer ingenomen door de Staatse legers onder leiding van graaf Philips van Hohenlohe, waardoor Overijssel zich bij de opstandige Nederlanden voegde.

De Staatse troepen waren slecht betaald en moesten zich vaak behelpen door het plunderen van het platteland. Dit leidde tot grote onrust onder de boeren. In 1580 besloot een groep van zo’n 5.000 boeren in Salland en Twente zich tegen de Staatse troepen te keren. Ze vormden een leger en gingen in opstand. In eerste instantie behaalden ze een verrassende overwinning, maar de boeren werden uiteindelijk verslagen in de Slag bij Raalte, waarbij 700 boeren het leven lieten.

Deze periode van geweld en onrust leidde tot veel leed onder de bevolking, met plunderingen, verkrachtingen en de verwoesting van kerken. Veel gebieden in Overijssel, waaronder Raalte, bleven katholiek, zelfs nadat de Oranjes het hervormde geloof probeerden op te leggen. Pas in 1597 werd Overijssel volledig onder controle van de Staatse troepen gebracht en werd het Spaanse gezag verdreven.

De industrialisatie en groei van Raalte

Na de Tachtigjarige Oorlog veranderde het rustige plattelandsleven van Raalte drastisch. In de loop van de 19e eeuw begon de regio zich langzaam te ontwikkelen tot een welvarende gemeente. Een belangrijke factor in deze ontwikkeling was de aanleg van verbindingswegen. Het kanaal dat door de Overijsselsche Kanalisatie Maatschappij werd gegraven, zorgde voor meer levendigheid in het dorp. In 1880 kreeg Raalte ook een spoorverbinding met de lijn Zwolle-Almelo, en in 1910 werd de spoorlijn naar Deventer geopend.

Door deze verbeterde infrastructuur werd Raalte aantrekkelijker voor industriële ondernemingen. Langs het kanaal vestigden zich bedrijven zoals de Timmerfabriek van de gebroeders Douma, Van den Berg Beton, een steenfabriek van MBI, en de veevoederindustrie, waarvan bedrijven zoals ABTB, CLV en Booijink goed bekend waren. De ontwikkeling van de industrie zorgde voor werkgelegenheid en welvaart in de regio.

De sluiting van het Overijssels kanaal

In de jaren ’80 van de 20e eeuw werd het Overijssels Kanaal gesloten, wat leidde tot zorgen over de toekomst van de bedrijven die langs het kanaal waren gevestigd. Er was vrees dat bedrijven zouden vertrekken, maar die vrees bleek ongegrond. Ondanks het protest tegen de sluiting van het kanaal, met het motto “Lös det k’naal”, bleef de economie van Raalte sterk, en de regio bleef zich ontwikkelen.

Het belang van geschiedenis in Raalte

De geschiedenis van Raalte laat zien hoe de gemeente zich door de eeuwen heen heeft aangepast aan de veranderende politieke en economische omstandigheden. Van de vroege nederzettingen en de strijd tijdens de Tachtigjarige Oorlog tot de industriële revolutie, Raalte heeft een rijke geschiedenis die zich weerspiegelt in de gebouwen, tradities en verhalen van de regio. De stad is een voorbeeld van veerkracht en ontwikkeling, van een rustig plattelandsdorp tot een welvarende gemeente die nog steeds trots is op haar verleden.

Vandaag de dag kunnen bewoners en bezoekers van Raalte de geschiedenis van het dorp nog steeds ervaren. De stad heeft een aantal historische gebouwen, en de lokale geschiedenis wordt levendig gehouden door verschillende verenigingen en musea. Of je nu geïnteresseerd bent in de vroege geschiedenis van Raalte, de Tachtigjarige Oorlog of de industriële revolutie, er is altijd iets te ontdekken in dit bijzondere Sallandse dorp.

Raalte heeft zich in de loop der tijd bewezen als een gemeenschap die zowel de uitdagingen van het verleden als de kansen van de toekomst heeft omarmd. De rijke geschiedenis van het dorp vormt de basis voor de hedendaagse identiteit van de gemeente, en deze geschiedenis zal ook in de toekomst een belangrijke rol blijven spelen in het leven van de inwoners van Raalte.